Trong bối cảnh giáo dục liên tục đổi mới, nhiều người đặt câu hỏi: các phương pháp dạy học truyền thống có còn phù hợp? Bài viết sau sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, ưu nhược điểm của phương pháp truyền thống, đồng thời đánh giá tính ứng dụng trong chương trình giáo dục hiện hành.
1. Phương pháp dạy học truyền thống là gì?
Phương pháp dạy học truyền thống là cách tổ chức hoạt động dạy học trong đó giáo viên giữ vai trò trung tâm, là người truyền đạt kiến thức còn học sinh chủ yếu tiếp nhận một cách thụ động. Phương pháp này đã được sử dụng phổ biến trong giáo dục từ nhiều thế hệ trước và vẫn còn hiện diện trong nhiều lớp học hiện nay.
Phương pháp dạy truyền thống có đặc điểm như sau:
| Yếu tố | Mô tả |
| Vai trò giáo viên | Là trung tâm của lớp học, người giảng giải, định hướng, đánh giá. |
| Vai trò học sinh | Chủ yếu là lắng nghe, ghi chép, tiếp thu kiến thức đã được soạn sẵn. |
| Phương pháp dạy | Diễn giảng (thuyết trình), đọc – chép, học thuộc lòng, làm bài tập lặp lại. |
| Đánh giá | Tập trung vào kiểm tra kiến thức (thi viết, trắc nghiệm, học thuộc). |
2. 5 phương pháp dạy học truyền thống thường gặp tại Việt Nam
Trong suốt nhiều thập kỷ, các phương pháp dạy học truyền thống đã định hình phong cách truyền đạt kiến thức từ giáo viên đến học sinh trong các lớp học.
2.1. Phương pháp thuyết trình (giảng giải)
Phương pháp thuyết trình (giảng giải) là phương pháp giảng dạy quen thuộc, trong đó giáo viên truyền đạt trực tiếp toàn bộ nội dung bài học bằng lời nói, học sinh chủ yếu lắng nghe và ghi chép.
Đặc điểm:
- Thích hợp để cung cấp lượng kiến thức lớn trong thời gian ngắn.
- Tập trung vào sự chính xác, mạch lạc của kiến thức hơn là tương tác lớp học.
- Học sinh ít có cơ hội phản hồi hoặc đặt câu hỏi ngay trong quá trình học.
2.2. Phương pháp đọc – chép
Giáo viên đọc nội dung bài học hoặc ghi lên bảng, học sinh sao chép lại vào vở. Đây là hình thức học mang tính ghi nhớ, từng rất phổ biến trong điều kiện thiếu tài liệu học tập.
Đặc điểm:
- Giúp học sinh lưu lại kiến thức cơ bản nhưng dễ dẫn đến học vẹt.
- Thiếu không gian cho học sinh suy nghĩ hoặc phản biện.
- Không phù hợp với các môn yêu cầu tư duy logic hoặc sáng tạo.
2.3. Phương pháp luyện tập – thực hành lặp lại
Học sinh rèn luyện kỹ năng thông qua việc làm nhiều bài tập theo mẫu, lặp đi lặp lại để ghi nhớ quy trình và đạt độ chính xác cao.
Đặc điểm:
- Củng cố kỹ năng nền tảng hiệu quả, nhất là ở giai đoạn đầu.
- Thiếu linh hoạt nếu không có sự điều chỉnh về cấp độ khó.
- Có thể gây nhàm chán nếu không kết hợp với các hoạt động đa dạng.
2.4. Phương pháp vấn đáp gợi mở (truyền thống)
Giáo viên đưa ra câu hỏi, học sinh trả lời nhằm kiểm tra mức độ hiểu bài. Hình thức này thiên về việc gợi nhớ kiến thức hơn là khuyến khích suy luận độc lập.
Đặc điểm:
- Tạo cơ hội tương tác lớp học ở mức cơ bản.
- Dễ biến thành kiểm tra miệng nếu giáo viên không kiểm soát tốt không khí lớp học.
- Những học sinh nhút nhát thường có tâm lý e ngại trả lời.
2.5. Phương pháp minh họa (sử dụng bảng, tranh ảnh tĩnh)
Giáo viên sử dụng bảng, sơ đồ, tranh ảnh, bản đồ… để trực quan hóa nội dung bài học. Tuy nhiên, học sinh vẫn chủ yếu tiếp thu thụ động qua quan sát.
Đặc điểm:
- Giúp học sinh dễ hình dung khái niệm trừu tượng.
- Phụ thuộc vào chất lượng và tính cập nhật của học cụ.
- Tăng hiệu quả khi kết hợp với lời giảng hoặc câu hỏi định hướng.
3. Ưu, nhược điểm của các phương pháp dạy học truyền thống
Mỗi phương pháp truyền thống đều mang những giá trị nhất định, song cũng tồn tại những hạn chế trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Dưới đây là bảng tổng hợp giúp bạn có cái nhìn toàn diện:
| Phương pháp | Ưu điểm | Nhược điểm |
| Thuyết trình (giảng giải) |
|
|
| Đọc – chép |
|
|
| Luyện tập – thực hành lặp lại |
|
|
| Vấn đáp gợi mở (truyền thống) |
|
|
| Minh họa bằng bảng/tranh ảnh tĩnh |
|
|
| Giao bài – kiểm tra |
|
|
4. 2025 các phương pháp dạy học truyền thống có còn phù hợp?
Bước sang năm 2025, giáo dục Việt Nam tiếp tục vận hành theo chương trình Giáo dục phổ thông 2018 – một chương trình đặt mục tiêu phát triển năng lực và phẩm chất toàn diện cho học sinh, thay vì chỉ truyền thụ kiến thức như trước. Trong bối cảnh đó, yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học trở thành điều tất yếu.
Phần lớn các phương pháp truyền thống vốn đặt giáo viên vào trung tâm và học sinh vào vị trí tiếp nhận thụ động. Điều này không còn phù hợp với mục tiêu giúp học sinh trở thành chủ thể kiến tạo tri thức, biết tự học, hợp tác, phản biện và sáng tạo. Việc tiếp tục duy trì hình thức dạy học một chiều có thể khiến học sinh bị giới hạn khả năng phát triển tư duy độc lập, giảm hứng thú học tập và khó thích nghi với yêu cầu của thế kỷ 21.
Ngoài ra, hình thức kiểm tra đánh giá truyền thống (thi viết, trắc nghiệm, ghi nhớ máy móc) cũng không phản ánh đúng năng lực thực tế của học sinh theo định hướng mới.
Tuy nhiên, không nên loại bỏ hoàn toàn các phương pháp truyền thống. Một số phương pháp vẫn giữ được giá trị nếu được điều chỉnh phù hợp và kết hợp linh hoạt trong bối cảnh mới. Cụ thể:
- Phương pháp thuyết trình vẫn cần thiết để truyền tải những nội dung cốt lõi hoặc hệ thống kiến thức, đặc biệt khi đi kèm hình ảnh minh họa, câu hỏi gợi mở và hoạt động phản hồi từ học sinh.
- Phương pháp luyện tập – thực hành lặp lại vẫn hiệu quả trong việc rèn luyện kỹ năng ở các môn học như Toán, Tiếng Việt, Ngoại ngữ nếu được bổ sung hoạt động kiểm tra chéo, tự đánh giá hoặc biến tấu dưới hình thức trò chơi học tập.
- Vấn đáp gợi mở có thể nâng cấp thành các hoạt động đối thoại hai chiều, sử dụng kỹ thuật “Think – Pair – Share” hay “Hỏi – Đáp sáng tạo”, tạo không gian để học sinh tự do bày tỏ quan điểm và khám phá sâu sắc hơn.
Ngược lại, sẽ có 2 phương pháp nên được hạn chế:
- Đọc – chép và giao bài – kiểm tra đơn thuần là những phương pháp cần được tiết chế. Nếu duy trì quá thường xuyên, chúng không chỉ làm giảm động lực học mà còn gây áp lực tâm lý, đặc biệt với học sinh Tiểu học.
- Giảng giải dài, thiếu minh họa hoặc không lồng ghép câu hỏi kích thích tư duy sẽ dễ biến tiết học thành buổi độc thoại, làm giảm hiệu quả tiếp thu và tương tác lớp học.
5. Điểm danh các phương pháp dạy học hiện đại hiệu quả
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục, các phương pháp dạy học hiện đại được áp dụng rộng rãi nhằm phát huy vai trò chủ động, sáng tạo và tư duy phản biện của học sinh. Dưới đây là những phương pháp tiêu biểu đang được nhiều cơ sở giáo dục tiên phong triển khai:
- Dạy học dựa trên vấn đề (Problem-Based Learning – PBL)
- Dạy học theo dự án (Project-Based Learning – PBL)
- Dạy học phân hóa
- Dạy học hợp tác (Cooperative Learning)
- Dạy học trải nghiệm – sáng tạo
- Dạy học tích hợp liên môn
- Dạy học ứng dụng công nghệ (Blended Learning, E-learning, Gamification…)
Tại Phenikaa School, các phương pháp dạy học hiện đại không chỉ được áp dụng riêng lẻ mà còn được tích hợp linh hoạt trong từng tiết học. Học sinh không chỉ học để biết mà còn học để làm, để hợp tác và để trưởng thành toàn diện – đúng tinh thần giáo dục Nhân văn – Cộng tác – Sáng tạo. Cùng tìm hiểu chi tiết các phương pháp dạy học tại Phenikaa School trong bài viết 89. các phương pháp dạy học
Trong hành trình đổi mới giáo dục, các phương pháp dạy học truyền thống tuy không còn là lựa chọn duy nhất nhưng vẫn có thể giữ vai trò nền tảng nếu được điều chỉnh phù hợp. Việc kết hợp linh hoạt giữa truyền thống và hiện đại sẽ giúp phát huy tối đa hiệu quả giảng dạy, đồng thời đáp ứng mục tiêu phát triển toàn diện cho người học trong bối cảnh mới.
Thông tin liên hệ:
- Địa chỉ: Số 8 đường Tu Hoàng, phường Xuân Phương, Hà Nội
- Hotline: 086 992 7887 – (024)710 057 89
- Email: [email protected]
- Website: phenikaa.edu.vn
- Fanpage: https://www.facebook.com/truongphothongliencapphenikaa
