Giai đoạn THCS là thời điểm học sinh bước vào quá trình định hình nhân cách, phát triển tư duy độc lập và chuẩn bị cho những lựa chọn học tập – nghề nghiệp sau này. Do đó, việc trang bị kỹ năng sống THCS là bước đệm quan trọng giúp các em vượt qua khủng hoảng tuổi dậy thì, hình thành năng lực tự học, tư duy phản biện, giao tiếp và thích nghi với môi trường học tập, xã hội. Bài viết dưới đây giới thiệu 9 kỹ năng sống cần thiết nhất cho học sinh THCS, cùng định hướng rèn luyện cụ thể cho từng kỹ năng.
1. 9 kỹ năng sống cần thiết cho học sinh THCS
Dưới đây là 9 kỹ năng sống THCS học sinh nên được rèn luyện thường xuyên, bài bản:
1.1. Kỹ năng Tư duy phản biện
Ở lứa tuổi THCS, học sinh bắt đầu tiếp xúc nhiều hơn với thông tin từ Internet, mạng xã hội và đời sống thực tiễn. Kỹ năng tư duy phản biện giúp các em biết phân tích, đánh giá vấn đề từ nhiều góc nhìn, nhận diện đâu là thông tin đúng – sai, đồng thời biết đặt câu hỏi phản biện và bảo vệ quan điểm cá nhân có căn cứ.
Một số hoạt động rèn luyện kỹ năng này có thể triển khai trong và ngoài lớp học như:
- Thảo luận nhóm các tình huống đạo đức, xã hội
- Viết bài nghị luận xã hội, lập dàn ý nhiều chiều
- Tham gia CLB tranh biện, phản biện chéo trong tiết học
- Đọc tin tức từ nhiều nguồn và so sánh nội dung
Nhờ rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện, học sinh có thể:
- Biết nhận diện thông tin sai lệch và tránh bị thao túng tư tưởng
- Hình thành tư duy độc lập, biết tôn trọng sự khác biệt
- Tự tin trình bày quan điểm rõ ràng, có căn cứ logic
Tư duy phản biện giúp học sinh biết phân tích đa chiều và tự tin bảo vệ chính kiến
1.2. Kỹ năng Giao tiếp hiệu quả
Giao tiếp ở bậc THCS không chỉ dừng lại ở “nói rõ” mà cần phát triển thêm khả năng lắng nghe, điều chỉnh ngôn ngữ phù hợp ngữ cảnh và đối tượng. Việc hình thành kỹ năng giao tiếp hiệu quả giúp học sinh thiết lập được các mối quan hệ lành mạnh, biết trình bày vấn đề rõ ràng trong học tập và đời sống.
Một số hoạt động nên lồng ghép để phát triển kỹ năng này gồm:
- Thuyết trình nhóm các dự án học tập
- Tổ chức đóng vai tình huống mâu thuẫn cần ứng xử khéo léo
- Viết thư, viết nhật ký hoặc blog phản ánh cảm xúc cá nhân
- Học cách đặt câu hỏi, diễn đạt, phản hồi tích cực khi làm việc nhóm
Luyện tập đều đặn kỹ năng này sẽ giúp học sinh:
- Biết trình bày suy nghĩ mạch lạc, dễ hiểu
- Lắng nghe chủ động và điều chỉnh thái độ giao tiếp phù hợp
- Tự tin kết nối với bạn bè, thầy cô và người lớn
Giao tiếp hiệu quả không chỉ là nói rõ mà còn là biết lắng nghe, điều chỉnh thái độ và kết nối tích cực với người khác
1.3. Kỹ năng Hợp tác – Làm việc nhóm
Khi khối lượng dự án học tập tích hợp tăng lên ở THCS, kỹ năng hợp tác trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Học sinh cần biết phân chia công việc, tôn trọng vai trò từng thành viên và đồng hành cùng nhóm để đạt mục tiêu chung.
Một số hoạt động cụ thể giúp phát triển kỹ năng hợp tác gồm:
- Làm việc nhóm, thuyết trình
- Cùng bạn tổ chức sự kiện lớp, viết kịch bản, phân vai diễn
- Thảo luận để thống nhất phương án giải quyết bài toán tình huống
- Tham gia các CLB học thuật hoặc thể thao theo nhóm
Rèn luyện kỹ năng hợp tác giúp học sinh:
- Biết phối hợp, chia sẻ và xử lý mâu thuẫn trong nhóm
- Hình thành tinh thần trách nhiệm và kỹ năng kết nối xã hội
- Tăng năng lực làm việc tập thể – nền tảng quan trọng khi lên THPT
Hợp tác tốt giúp học sinh biết chia sẻ nhiệm vụ, tôn trọng ý kiến khác biệt và cùng nhau hoàn thành mục tiêu
1.4. Kỹ năng Tư duy Sáng tạo
Tư duy sáng tạo ở tuổi THCS cần được nuôi dưỡng để học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn biết áp dụng linh hoạt, đưa ra ý tưởng mới. Sáng tạo không phải lúc nào cũng là “phát minh lớn” mà bắt đầu từ việc giải quyết vấn đề hàng ngày theo cách riêng.
Một số hoạt động phù hợp để khơi gợi tư duy sáng tạo là:
- Thiết kế infographic môn học, vẽ sơ đồ tư duy kiểu mới
- Viết truyện, làm báo tường, làm video ngắn phản ánh nội dung bài học
- Làm sản phẩm tái chế
- Tham gia các buổi học về nghệ thuật sáng tạo trong lớp hoặc trường
Học sinh rèn luyện tốt kỹ năng này sẽ:
- Tự tin hơn khi đưa ra giải pháp cá nhân
- Biết linh hoạt kết nối kiến thức để ứng dụng thực tiễn
- Hứng thú hơn với học tập và có góc nhìn tích cực trong mọi vấn đề
Tư duy sáng tạo giúp học sinh linh hoạt xử lý vấn đề, đưa ra ý tưởng mới và hứng thú hơn với việc học
1.5. Kỹ năng Tự bảo vệ bản thân
Ở bậc THCS, học sinh bắt đầu tham gia nhiều hoạt động xã hội hơn, đồng thời sử dụng mạng Internet, giao tiếp với người lạ hoặc di chuyển độc lập nhiều hơn. Việc hình thành kỹ năng tự bảo vệ bản thân giúp các em biết nhận diện ranh giới an toàn, ứng xử phù hợp trong các tình huống đời sống và chủ động chăm sóc chính mình.
Một số hoạt động có thể triển khai để phát triển kỹ năng này gồm:
- Thảo luận về các tình huống thường gặp trong học đường, ngoài xã hội, qua đó học cách phản hồi tích cực, tự tin
- Thực hành giao tiếp quyết đoán, biết từ chối lịch sự
- Tham gia các buổi học kỹ năng sơ cứu, xử lý tình huống khẩn cấp cơ bản
Rèn luyện tốt kỹ năng tự bảo vệ giúp học sinh:
- Biết chăm sóc sức khỏe, lắng nghe cảm xúc và nhu cầu của bản thân
- Tự tin hơn khi đưa ra quyết định cá nhân, không dễ bị áp lực từ bên ngoài
- Phát triển sự độc lập và chủ động trong hành vi hằng ngày
Học sinh có thể tự bảo vệ an toàn khi đi một mình nếu được trang bị kỹ năng tự vệ
1.6. Quản lý cảm xúc nâng cao
Tuổi dậy thì khiến học sinh dễ dao động cảm xúc. Kỹ năng quản lý cảm xúc giúp các em hiểu rõ tâm trạng bản thân, không bị cảm xúc chi phối hành vi tiêu cực và biết làm chủ trong những tình huống áp lực cao.
Các hoạt động rèn luyện có thể bao gồm:
- Viết nhật ký cảm xúc, chia sẻ tâm tư với gia đình
- Học kỹ thuật thở chậm, đếm ngược khi căng thẳng
- Quan sát phim ảnh và phân tích nhân vật qua góc nhìn cảm xúc
- Học cách phản hồi tích cực và giao tiếp không phán xét
Nhờ quản lý cảm xúc tốt, học sinh sẽ:
- Kiểm soát tốt hơn sự tức giận, lo âu, thất vọng
- Hành xử điềm tĩnh, văn minh trong các mối quan hệ
- Có sức khỏe tinh thần ổn định và sẵn sàng học tập
Quản lý cảm xúc giúp học sinh làm chủ hành vi, vượt qua áp lực tuổi dậy thì và duy trì sức khỏe tinh thần
1.7. Kỹ năng học tập nâng cao
Khối lượng bài vở nhiều, đa dạng môn học yêu cầu học sinh THCS biết quản lý thời gian, lập kế hoạch, chọn phương pháp học hiệu quả và tự ôn luyện.
Một số phương pháp nên hướng dẫn học sinh gồm:
- Sử dụng sơ đồ tư duy, lập bảng thời gian biểu cá nhân
- Luyện đề có thời gian, tự kiểm tra kết quả học
- Học nhóm để củng cố kiến thức và chia sẻ cách học hay
Khi rèn luyện kỹ năng này, học sinh sẽ:
- Biết cách tự học độc lập, chủ động tiến độ
- Giảm áp lực thi cử do có phương pháp rõ ràng
- Học tốt hơn nhờ tư duy hệ thống
Học tập hiệu quả bắt đầu từ việc biết lập kế hoạch, tự học chủ động và chọn đúng phương pháp cho bản thân
1.8. Kỹ năng quản lý tài chính cá nhân
Bắt đầu từ THCS, học sinh nên được tiếp cận kiến thức cơ bản về tiền bạc, chi tiêu và tiết kiệm. Kỹ năng quản lý tài chính giúp các em biết lập kế hoạch sử dụng tiền hợp lý và không bị cám dỗ bởi tiêu dùng thiếu kiểm soát.
Một số hoạt động phù hợp để rèn luyện gồm:
- Làm kế hoạch chi tiêu trong tuần/tháng với khoản tiền cố định
- Thực hành tiết kiệm tiền tiêu vặt hoặc gây quỹ lớp
- So sánh giá cả, lập bảng chi tiêu hợp lý
- Quan sát cách người lớn lên kế hoạch tài chính gia đình
Nhờ kỹ năng này, học sinh sẽ:
- Biết sử dụng tiền hợp lý, tránh lãng phí
- Có trách nhiệm với quyết định tài chính cá nhân
- Hình thành thói quen tiết kiệm và lập kế hoạch từ nhỏ
1.9. Khởi sự kinh doanh cơ bản
Kỹ năng khởi sự kinh doanh giúp học sinh hình thành tư duy kinh tế cơ bản và tinh thần dám thử nghiệm. Trong độ tuổi THCS, học sinh nên trau dồi bằng các hoạt động thực tế như lên ý tưởng kinh doanh nhỏ phù hợp lứa tuổi, lập kế hoạch đơn giản và từng bước thử nghiệm trong môi trường học đường hoặc gia đình.
Một số hoạt động gợi ý để phát triển kỹ năng này:
- Thực hiện dự án “khởi nghiệp học sinh” trong khuôn khổ môn học hoặc câu lạc bộ.
- Tổ chức gian hàng nhỏ tại hội chợ trường, bán sản phẩm thủ công, đồ ăn, sách cũ…
- Thiết kế sản phẩm tái chế hoặc vật dụng sáng tạo để trao đổi, mua bán.
- Lập kế hoạch chi phí, doanh thu, lợi nhuận dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Khi được rèn luyện bài bản, kỹ năng này mang lại nhiều lợi ích thiết thực:
- Học sinh hiểu sớm về giá trị lao động, tiền bạc và nguyên tắc vận hành trong kinh doanh.
- Rèn sự chủ động, sáng tạo và tinh thần trách nhiệm với kế hoạch mình đề xuất.
- Biết phân tích rủi ro, thất bại, sai lầm trong kinh doanh nhỏ để học hỏi và điều chỉnh.
- Nâng cao khả năng làm việc nhóm, thuyết trình và giải quyết vấn đề thực tiễn.
Chuỗi chuyên đề đào tạo kỹ năng khởi nghiệp dành cho học sinh phổ thông tại Phenikaa School
2. Khám giá chương trình Giáo dục kỹ năng thế kỷ 21 tại Phenikaa School
Tại Phenikaa School, giáo dục kỹ năng sống là hành trình bồi dưỡng xuyên suốt từ Mầm non đến THPT. Học sinh không chỉ học kỹ năng sống qua bộ môn Giáo dục kỹ năng thế kỷ 21 (2 tiết chính khoá/tuần) mà còn được học qua mọi hoạt động, trải nghiệm và văn hóa học đường.
Ở cấp THCS, chương trình kỹ năng sống đóng vai trò đặc biệt quan trọng, giúp học sinh định hình nhân cách, phát triển tư duy và nâng cao năng lực tự chủ – hợp tác trong giai đoạn dậy thì.
Với học sinh THCS, chương trình phát triển kỹ năng sống tập trung vào 3 nhóm chính:
- Rèn luyện kỹ năng 4C và khả năng giải quyết mối quan hệ gia đình, cộng đồng: Học sinh được phát triển các năng lực giao tiếp, hợp tác, tư duy phản biện và sáng tạo thông qua các tiết học kỹ năng, các dự án tích hợp liên môn, STEM và hoạt động ngoại khóa.
- Quản lý cảm xúc và kỹ năng tự vệ: Học sinh được hướng dẫn cách nhận biết, điều chỉnh cảm xúc bản thân; xử lý các tình huống phát sinh trong quan hệ cá nhân, gia đình, học đường; đồng thời rèn kỹ năng tự bảo vệ mình về thể chất và tinh thần trong môi trường học đường và xã hội.
- Phát triển năng lực học tập, tài chính và khởi sự kinh doanh: Học sinh học cách tự học hiệu quả, quản lý thời gian, mục tiêu cá nhân, đồng thời bước đầu tiếp cận tư duy tài chính và thực hành khởi nghiệp qua các dự án kinh doanh nhỏ, gian hàng học sinh, hội chợ sáng tạo…
Thông qua môi trường học tập nhân văn – cộng tác – sáng tạo, cùng phương pháp “giáo dục làm gương”, Phenikaa School giúp học sinh THCS phát triển toàn diện đạo đức – tri thức – cảm xúc – tư duy, sẵn sàng bước vào hành trình trưởng thành với nền tảng kỹ năng vững chắc.
Kỹ năng sống tại Phenikaa School được giảng dạy thông qua nhiều hoạt động trong trường
Trang bị kỹ năng sống ở cấp THCS giúp học sinh nuôi dưỡng tư duy tích cực, rèn luyện hành vi và cảm xúc lành mạnh trong giai đoạn dậy thì, đồng thời biết thích ứng linh hoạt trước những thay đổi và thử thách xung quanh. Với chương trình học bài bản, hoạt động trải nghiệm phong phú và phương pháp giáo dục hiện đại, Phenikaa School tạo điều kiện để học sinh phát triển toàn diện và tự tin thể hiện giá trị mỗi ngày.
Thông tin liên hệ:
- Địa chỉ: Số 8 đường Tu Hoàng, phường Xuân Phương, Hà Nội
- Hotline: 086 992 7887 – (024)710 057 89
- Email: [email protected]
- Website: phenikaa.edu.vn
- Fanpage: https://www.facebook.com/truongphothongliencapphenikaa
